Golan Tepeleri veya sadece Golan, Suriye’nin güneybatı köşesindeki bazalt bir platodur. Güneyde Yarmuk Nehri, batıda Celile Denizi ve Hula Vadisi, kuzeyde Hermon Dağı ile Anti-Lübnan dağları ve doğuda Rakkad Vadisi ile çevrilidir. Hasbani Nehri ve Ürdün Nehri’ni besleyen hayati su kaynaklarına ev sahipliği yapmaktadır. Alanın üçte ikisi 1967 Altı Gün Savaşı’nın ardından İsrail tarafından işgal edilmiş ve ardından 1981’de fiilen ilhak edilmiştir – uluslararası toplum tarafından tanınmayan bir eylem, burayı İsrail işgali altındaki Suriye toprağı olarak görmeye devam etmektedir. 2024’te İsrail alanın kalan üçte birini işgal etti.
Golan’da insan yerleşimine dair en eski kanıt Üst Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır. İncil’deki Geşur’a ev sahipliği yapmış ve daha sonra Asurlular, Babilliler, Persler, İtalyalılar, Haşmonayimliler, Romalılar, Gassaniler, çeşitli halifelikler ve Memlük Sultanlığı da dâhil olmak üzere çeşitli yabancı ve yerli güçler tarafından yönetilmeden önce Aram- Şam’a dâhil edilmiştir. 16. yüzyıldan çöküşüne kadar Osmanlı İmparatorluğu tarafından yönetildi ve daha sonra 1923’te Suriye’deki Fransız Mandası’nın ve Şam Devleti’nin bir parçası oldu. Manda 1946’da sona erdiğinde, yaklaşık 1.800 km2’lik (690 mil kare) bir alanı kaplayan yeni bağımsız Suriye Arap Cumhuriyeti’nin bir parçası oldu.
1967 Altı Gün Savaşı’ndan sonra Golan Tepeleri İsrail tarafından işgal edildi ve yönetildi. Savaşın ardından Suriye, 1967 Arap Birliği zirvesinde Hartum Kararı’nın bir parçası olarak İsrail ile herhangi bir müzakereyi reddetti. Başkent Kuneytra da dâhil olmak üzere Golan Tepeleri’nin üçte birinin sivil yönetimi, 1973 Yom Kippur Savaşı’ndan sonraki yıl bir ayrılma anlaşmasıyla Suriye’ye iade edildi. İsrail yerleşimlerinin inşası, Knesset’in 1981’de bölgeye İsrail yasalarını uygulayan Golan Tepeleri Yasası’nı geçirmesine kadar askeri yönetim altında olan İsrail’in elindeki topraklarda başladı ; [ 18 ] bu hareket bir ilhak olarak tanımlandı ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından 497 sayılı Kararla kınandı.
2011’de Suriye iç savaşının başlamasının ardından, Golan Tepeleri’nin Suriye yönetimindeki kısmının kontrolü, devlet hükümeti ile Suriye muhalif güçleri arasında bölündü ve Birleşmiş Milletler Gözlem Gücü (UNDOF) , Mor Hat boyunca İsrail-Suriye ateşkesini uygulamaya yardımcı olmak için aralarında 266 km2’lik (103 mil kare) bir tampon bölge korudu. 2012’den 2018’e kadar Golan Tepeleri’nin doğu yarısı, Suriye Ordusu, Suriye muhaliflerinin isyancı grupları ( Güney Cephesi dâhil) ve el-Nusra Cephesi ve Halid bin Velid Ordusu gibi çeşitli cihatçı örgütler arasında tekrarlanan çatışmalara sahne oldu. Temmuz 2018’de Suriye hükümeti doğu Golan Tepeleri üzerindeki tam kontrolü yeniden sağladı. Aralık 2024’te Esad rejiminin devrilmesinden sonra İsrail, Golan Tepeleri’nin geri kalanını “geçici savunma pozisyonu” olarak işgal etti, ardından iki ek Suriye köyü, Jamlah ve Maaraba geldi.
Su Kaynakları
Golan Tepeleri, stratejik askeri öneminin yanı sıra, özellikle kışın karla kaplı olan ve kurak mevsimde nehirler ve kaynaklar için temel akışın sürdürülmesine yardımcı olan yüksek rakımlarda önemli bir su kaynağıdır. Tepeler, çevredeki, daha düşük rakımlı alanlardan önemli ölçüde daha fazla yağış alır. Golan Tepeleri’nin işgal altındaki sektörü, Ürdün Nehri havzasındaki suyun önemli bir bölümünü sağlar veya kontrol eder ve bu da İsrail’in su tedarikinin bir bölümünü sağlar. Golan Tepeleri, İsrail’in suyunun %15’ini sağlar.
Bağcılık ve Şarap Üretimi
1972’de İsrail ve Golan Tepeleri’ne yaptığı bir ziyarette, Kaliforniya Üniversitesi, Davis’te bağcılık ve şarapçılık profesörü olan Cornelius Ough, Golan’daki koşulların şarap üzümlerinin yetiştirilmesi için çok uygun olduğunu söyledi. Dört kibbutz ve dört moşavimden oluşan bir konsorsiyum, Golan’ın Gözyaşı Vadisi’ndeki 250 yanmış tankı temizleyerek sonunda Golan Tepeleri Şaraphanesi olacak olan bağları dikmek için meydan okumayı kabul etti. İlk asmalar 1976’da dikildi ve ilk şarap, şaraphane tarafından 1983’te piyasaya sürüldü.
Petrol ve Doğalgaz
1990’ların başında İsrail Ulusal Petrol Şirketi’ne (INOC) Golan Tepeleri’nde kuyu açma izinleri verildi. O dönemde 24 milyon dolara denk gelen iki milyon varil petrol çıkarma potansiyeli tahmin edildi. Yitzhak Rabin yönetimi sırasında (1992-1995), İsrail ve Suriye arasındaki barış görüşmelerinin yeniden başlatılması için çabalar sarf edilirken izinler askıya alındı. 1996’da Benjamin Netanyahu, INOC’ye Golan’da petrol arama sondajına devam etmesi için ön onay verdi.
INOC, 1997 yılında o zamanki Hükümet Şirketleri Otoritesi (GCA) Müdürü Tzipi Livni tarafından denetlenen bir özelleştirme sürecinden geçmeye başladı. Bu süre zarfında, INOC’nin sondaj izinlerinin devlete iade edilmesine karar verildi. 2012 yılında, Ulusal Altyapı Bakanı Uzi Landau, Golan’da petrol ve doğal gaz için keşif sondajını onayladı. [ 301 ] Ertesi yıl, İsrail Petrol Konseyi Enerji ve Su Kaynakları Bakanlığı, Golan Tepeleri’nin yarısını kapsayan bir sondaj lisansını gizlice, Effi Eitam başkanlığındaki New Jersey merkezli Genie Energy Ltd.’nin yerel bir yan kuruluşuna verdi.
İnsan hakları grupları, Golan Tepeleri’nin işgal altındaki bir bölge olması nedeniyle sondajın uluslararası hukuku ihlal ettiğini söyledi. Birleşmiş Milletler İkinci Komitesi, 18 Kasım 2021’de, “İşgalci güç olan İsrail’in, Doğu Kudüs de dahil olmak üzere, İşgal Altındaki Filistin Toprakları’ndaki ve işgal altındaki Suriye Golan’ındaki doğal kaynakların sömürülmesine, zarar görmesine, kaybolmasına veya tüketilmesine ve tehlikeye atılmasına son vermesini” talep eden bir taslak kararı onayladı.
Rüzgar Enerjisi
Golan Tepeleri rüzgâr santrali, İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’nde, Kuneytra’nın 5 km güneyinde, Bnei Rasan Dağı’nda deniz seviyesinden 1050 m yükseklikte bulunan bir rüzgâr santralidir. Rüzgâr santrali 1992 yılında Orta Doğu’daki Mey Eden (Cennet Suları) tarafından inşa edildi. Kurulum, Golan Tepeleri’ndeki 20 sahada yaklaşık üç yıl boyunca gerçekleştirilen kapsamlı bir rüzgâr kaynağı değerlendirmesinin ardından başladı. Çiftlikte toplamda 6 MW üreten 10 adet Floda 600 rüzgâr türbini işletiliyor. Enerji, Mey Eden tesisi, Golan Heights Winery ve yaklaşık 20.000 kişi tarafından tüketiliyor. Geri kalan enerji ise elektrik şebekesine veriliyor.
